عقل و جبر، چه ارتباطی با هم دارند؟ منازعه و تضادها، حمایتها و توافقات عقل با جبر!

 

پیام آقای بروجردی برای مباحثات شاگردان در کلاب هاوس:

مکان: کلاب هاوس، کلاب “خرد فراگیر”، اتاق “هستم، چون او هست”

 

بحث عقل و جبر، هم پیچیده است و هم روان. استناد در زندگی انسان هست. مستنداتش در تاریخ است. می‌گوید «کسی که عقل دارد، جبر را نمی پذیرد»، خیلی راحت می‌شود جوابش را داد. عقل به ما می گوید که جبر هست، نیاز نیست که بگوییم کدام ها بالاتر است. عقل به ما می گوید قلم دست دیگری است، یا مستقیم می‌گوید یا به حوادث، با نوشتار تاریخ.

ببینید، همه عقلا جمع شدند تا یک کاری را انجام بدهند، مثلا همین علمیت، دانشمندان (در همه سطوح) این کرونا آمد، دستپاچه شدند. بعد از گذشت ماه ها که قربانی وسیع گرفته، حالا واکسنش ساخته شده که تازه آن هم، هنوز آزمایش خودش را پس نداده است.

عقل همیشه تابع جبر است، ما حالا مستنداتی داریم که، در دایرة المعارف ظهور جمع آوری شده، مثلا آنجا که می‌گوید، خدا کاری می‌خواهد بکند عقل را کنار می‌زند، طرف با دست خودش، خاک بر سر خودش کند. خودش را در چاه بیندازد، در زندان. بعد دوباره عقل سر جایش می‌آید. الان در بند آدم کشان همین جور است، همه آنها می‌گویند که چرا آن لحظه‌ایی که ما عصبانی شدیم یک نفر را کشتیم؟ حالا یک سوال می‌کنم این(فرد) زندانی که در زندان است به خاطر قتل نفس، آیا در لحظۀ تصمیم و اجرا عاقل بود یا نبود؟ اگر عاقل نبود هم باید به خودش یک ضربه می‌زد، هم به اطرافیانش حمله می کرد، نه به یک شخص خاص ضربه بزند!